کاربرد نظریه بازیها در ارزیابی اقتصادی و زیست محیطی استفاده از منابع آب زیرزمینی در الگوی کشت دشت ورامین

آبهای زیرزمینی یکی از منابع تامین آب کشاورزی است. این منابع به علت دسترسی مشترک، همواره در معرض برداشت بیش از حد قرار داشته اند. از این رو روش هایی برای اعمال مدیریت بر این آبخوان ها ضروری است. آبخوان دشت ورامین یکی از آبخوان های مهم در حوزه آبریز دریاچه نمک بوده و به علت برداشت بی-رویه، یکی از آبخوان های ناپایدار و ممنوعه کشور تلقی می شود. در این تحقیق ابتدا با استفاده از برنامه ریزی پویای قطعی اثرات افزایش قیمت بر روی بهبود آبخوان بررسی شد و تابع تقاضای آب و الگوی کشت بهینه در روش های سنتی و مدرن به دست آمد. در ادامه از تئوری بازیها و مدل چانه زنی نش برای به دست آوردن میزان بهینه برداشت از آب زیرزمینی و الگوی کشت بهینه استفاده شده است. همچنین برای بررسی اثرات درونی سازی استخراج آب و تخلیه آبخوان از مدل برنامه ریزی پویای قطعی با قابلیت دورنی سازی استفاده شده است. در نهایت از یک مدل برنامه ریزی پویای تصادفی برای شبیه سازی رفتار کشاورزان سنتی و مدرن استفاده شده است. در این روش آثار همکاری و عدم همکاری بین کشاورزان سنتی و مدرن با استفاده از مدل چانه زنی تصادفی پویای نش مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که کشاورزان مدرن نسبت به تغییر در قیمت آب واکنش کمتری نشان داده و آثار سیاست قیمت گذاری بر بهبود آبخوان زودتر ظاهر می-شود. همچنین با افزایش در قیمت آب، الگوی کشت در دشت ورامین به سمت محصولاتی تغیر می کند که به ازای هر واحد آب، ارزش بیشتری را ایجاد کرده اند. از طرفی چانه زنی بین کشاورزان با هدف اقتصادی و گروه جامعه با هدف محیط زیستی، بهترین میزان برداشت از آب زیر زمینی را 333/17 و 225/64 میلیون متر مکعب برای کشاورزان سنتی و مدرن تعیین شده است. همچنین کشاورزان مدرن قادرند که به درونی سازی اثرات استخراج و تخلیه آبخوان بپردازند، اما کشاورزان سنتی در این رابطه توانایی چندانی ندارد و درونی-سازی در این روش منجر به بهبود شرایط آبخوان نشده است. در نهایت نتایج مدل برنامه ریزی تصادفی نشان داد که در این روش میزان آب تخصیص یافته به کشاورزان کاهش می یابد، همچنین قدرت بهره برداران مدرن از گروه کشاورزان سنتی بیشتر بوده است؛ چرا که در مقایسه با حالت بهینه کشاورزان سنتی باید در حدود 36/8 درصد از استخراج خود را کاهش دهند، درصورتی که کشاوران مدرن تنها 1/8 درصد از استخراج خود را کم می نمایند. از این رو همکاری بین این دو گروه از کشاورزان در میزان برداشت از آب توصیه شده است. در نهایت پیشنهاد می شود که افزایش در قیمت آب زیرزمینی همراه با سیاست های مکمل باشد تا کمترین چالش را در درآمد کشاورزان ایجاد کند. همچنین روش تصادفی به علت اینکه شرایط واقعی تری را برای آبخوان طراحی می کند، در مدل های برداشت از آب زیرزمینی به کار گرفته شوند.